Hội lá kim » Kinh nghiệm - tài liệu » Nhân Giống Sinh Dưỡng Cây Gỗ Rừng Nhiệt Đới – Chương IV

Tác giả Ho Trung

 

• Nhu cầu sinh lý của cành đã cắt rời

Con người càn có thức ăn và nước uống để sống, thực vật cũng vậy. Con người cần ba dạng thức ăn, (i) hidrat cacbon như tinh bột và đường (ví dụ có trong gạo hay khoai tây), (ii)đạm có chứa Ni tơ (Ví dụ trong thịt gà hay thịt bò) và (iii) vitamin và khoán chất (ví dụ trong rau và hoa quả). Cây cũng cần những dạng thức ăn như vậy. Cây hấp thu Ni tơ, chất dinh dưỡng và chất khoáng qua rễ còn đường được cây tổng hợp trong các quá trình sinh hóa của quang hợp. Cây sử dụng năng lượng của ánh sáng mặt trời để tạo các hidrat cacbon từ nước (H2O) và khí cacbonic (C2O). Để tổng hợp đường cây cần phải hấp thu khí cacbonic (CO2). Cây thực hiện việc này thông qua những lỗ đặc biệt trên lá gọi là khí khổng mà tùy theo điều kiện cây có thể đóng mở được. (Hình 4.1).

Khi khí khổng mở cho khí CO2 vào trong lá thì đồng thời nước cũng bị bốc hơi. Khi hom hau cành ghép còn ở trên cây có rễ thì đây có thể chưa là vấn đề vì rễ có khả năng hút nước từ đất. Hom cành có lá đã cắt rời không có rễ để hút nước và cành ghép chưa hình thành các mô liên kết với gốc ghép không thể nhận được nước từ gốc ghép. Do vậy rất quan trọng phải giữ hom và cành ghép ở nơi không khí ẩm để không có độ chênh lệch làm nước mất khỏi lá (tức là ở nơi có chênh lệch áp suất hơi nước thấp giữa lá và không khí).www.hoalancaycanh.com

Lượng nước có trong không khí phụ thuộc vào các yếu tố như nhiệt độ, nguồn nước, tốc độ gió,…. Bất kỳ ai đã thử phơi quần áo ngay sau khi mưa to (khi độ ẩm không khí còn cao) đều biết rằng quần áo sẽ không chóng khô bằng khi trời nằng, có gió (khi không khí có độ ẩm thấp và độ chênh lệch lớn làm nước bốc hơi khỏi quần áo). Giữ nước là nhu cầu thiết yếu đầu tiên của mô đã cắt rời. Như vậy nhất thiết phải giữ hom và cành mới ghép trong điều kiện không khí có độ ẩm cao, hay là trong môi trường ẩm. Cho dù các cây lá kim tỏ ra có diện tích lá không lớn nhưng chúng vẫn bị mất nước. không dễ để đánh giá khi nào thì các mô cây lá kim thiếu nước vì chúng không héo như những cây gỗ lá rộng. Cây lá kim thường trở nên xỉn màu, kém bóng khi bị khô, nhưng để đến lúc có thể nhận thấy được những thay đổi này thì đã quá muộn đối với hom giâm.

Có hai phương pháp chính được sử dụng để duy trì độ ẩm cao quanh các mô đã cắt rời là (i) phun sương và (ii) không phun sương. Những chỉ số chính xác của các thiết bị nhân giống (dạng máy bơm, vật liệu xây được dùng,..)không quan trọng. Quan trọng là nguyên tắc mô tả cắt rời phải được duy trì trong điều kiện ẩm cho tới lúc rễ xuất hiện hoặc khi mô gỗ liên kết hoạt động được hình thành cho phép nước di chuyển đến lá.www.hoalancaycanh.com

Nhân giống có phun sương duy trì độ ẩm cao quanh mô đã cắt rời bằng cách thường xuyên phun các hạt nước mỏng trực tiếp lên lá. Phần lớn các hệ thống giâm hom sản xuất sử dụng phương pháp này, cần có điện để chạy máy bơm và cần có nguồn nước sạch ổn định. Do vậy phương pháp này có đầu tư cao và một số loài cây thích nghi với điều kiện vùng khô sẽ bị thối lá nếu lá liên tục ẩm. Trong trường hợp như vậy hệ thống không phun sương sẽ thích hợp hơn. Trong hệ thống không phun sương hom được bọc trong một dạng hòm với một phần nhựa hay ny lông trong ở trên hoặc bên cạnh, cho phép ánh sáng chiếu tới hom và một mực nước vài cm dưới gốc hom để cung cấp nguồn nước ổn định. Không khí trong hòm duy trì ở độ ẩm gần 100% khi đóng nắp nhưng cần phải phun nước khi mở nắp. Cách làm không phun sương thường dùng cho cây ghép với phương pháp thông dụng là buộc túi ny lông trắng xung quanh cành ghép.www.hoalancaycanh.com

Khi chúng ta làm việc và sử dụng đường để lấy năng lượng chúng ta thở ra khí cacbonic trong phản ứng sinh hóa gọi là hô hấp. Hô hấp là quá trình mà trong đó các tế bào giải phóng năng lượng dự trữ trong các hidrat cacbon để tiến hành các phản ứng hóa trọng trong quá trình trao đổi chất, tức là quá trình bao gồm tất cả các phản ứng hóa học trong tế bào. Tế bào thực vật cũng hô hấp và sử dụng hidrat cacbon làm nguồn năng lượng. Nếu để cây ở chỗ tối cây không thể tống hợp đủ đường và sẽ bị “đói”, tức là cây sử dụng hết lượng đường cho hô hấp và sẽ chết. Tương tự nếu cây bị mất nước và phải đóng các khí khổng dể giữ nước thì cây không thể hấp thu được khí cacbonic cho tổng hợp đường và do vậy cây cũng sẽ bị “đói”.

Khi hom hay cành ghép tách ra khỏi cây mẹ chúng không thể hút được chất dinh dưỡng và chất khoáng do không có rễ, vì vậy cần phải đảm bảo rằng có một lượng chất dinh dưỡng đủ trong hom cà cành khi cắt, tức là cây mẹ phải không bị thiếu dinh dưỡng. Một số cây có thể hấp thu chất dinh dưỡng qua lá nhưng cách này không thực tế do lượng chất dinh dưỡng thừa trên lá sẽ gây nấm bệnh ở điều kiện không khí ẩm của môi trường nhân giống.www.hoalancaycanh.com

Nhu cầu sinh lý của cành cắt rời làm hom hay cành ghép là giống nhau nhưng phần gốc của hom và cành ghép đòi hỏi những điều kiện khác nhau vì quá trình tạo rễ và tạo vết nối là khác nhau.

• Vùng ra rễ của hom

Như vậy nếu hom có đủ chất dinh dưỡng, đường và nước hom có thể sống được khi tách rời khỏi cây mẹ. Tuy nhiên điều chúng ta cần là hom phải tạo được rễ ở phần gốc của cành cắt.www.hoalancaycanh.com

Khi các tế bào đang hoạt động để tạo rễ chúng hô hấp rất mạnh (giống như con người khi làm việc) và do vậy cần có đường và Oxy ở phần gốc của hom.

Các chất điều hòa sinh trưởng tự nhiên “ausin” được tổng hợp ở các chồi và thường chuyển xuống dưới thân cây. Auxin được coi là tác động thu hút đường xuống gốc của hom, do vậy giúp cho việc ra rễ bằng cách cung cấp “năng lượng” cho các tế bào. Chúng ta có thể giúp thêm quá trình này bằng cách bổ sung thêm auxin trực tiếp vào gốc của hom. Bên cạnh việc giúp hình thành bộ rễ khỏe hơn (Hình 4.2) sử dụng auxin còn cho thấy tăng tốc độ phát triển của quá trình hình thành rễ.

Có một loạt các auxin tổng hợp được bán làm thương phẩm mà dùng ở dạng bột hay bằng cách nhúng vào dung dịch cồn có auxin hoặc ngâm hom vào dung dịch nước có auxin hòa tan. Bột ra rễ thương phẩm thường là cách dùng thực tế nhất do bột dễ sử dụng và hom có thể được đặt nhanh chóng vào môi trường nhân giống, làm giảm tối đa mất nước dành cho cành đã cắt rời (xem phần 4.1).

Chú ý cần cắt hom gon sắc ở phần gốc khi xử lý auxin để thuốc có thể hấp thụ được vào hom.

Như đã nêu trên điều quan trọng không kém khác là phải có Ô-xy cho phần gốc của hom (cần thiết cho quá trình hóa học của hô hấp). Nếu nền giâm là cát có hạt quá nhỏ quá chặt sẽ không có chỗ cho không khí (cùng với Ô-xy) ở giữa các hạt cát, nhưng nếu nền giâm là sỏi lớn thì không khí bị mắc giữa các hòn sỏi và không lưu thông được trong nền giâm.www.hoalancaycanh.com

Bạn có thể tự kiểm tra bằng cách lấy một cốc có chứa chất làm nền giâm thay thế không khí trong đó bằng nước. Bạn sẽ phải thấy các bọt khí bốc lên trên bề mặt.

Nền giâm có thể là hỗn hợp các chất hữu cơ (bột xơ dừa, than bùn, mùn cưa mục) và vô cơ (cát, sỏi).
(HÌNH TRANG 40)

Hình 4.3 Nềm giâm cần đạt được sự cân bằng giữa thoát nước và chứa nước mà có độ thoát khí tốt và làm chỗ dựa, giữ được hom cành.

• Vùng nổi trên thân cây ghép

Khi ghép chúng ta muốn thúc đẩy các tế bào tượng tầng của cành ghép và gốc ghép mọc cùng nhau và hình thành các tế bào mô gỗ và libe mới. Chức năng của mô gỗ là vận chuyển nước và chất dinh dưỡng từ rễ tới thân và lá. Mô bile có thể vận chuyển các chất theo cả hai chiều nhưng chức năng chủ yếu là vận chuyển các sản phẩm của quang hợp từ lá tới các phần khác của cây (Hình 4.4).

Như vậy chỗ nối sẽ hình thành sao cho chất dinh dưỡng và nước có thể di chuyển từ dưới lên thân và đường di chuyển từ trên thân xuống như trong một cây hạt bình thường. Do đó rất quan trọng là mô mạch tượng tầng của cành ghép và gốc ghép được xếp thẳng nhau.

Nếu mạch tượng tầng không được xếp đúng cành ghép và gốc ghép được xếp thẳng nhau.www.hoalancaycanh.com

Nếu mạch tượng tầng không được xếp đúng cành ghép và gốc ghép có thể tạo được các tế bào mô gỗ và libe mới nhưng chúng sẽ không nối với nhau, do vậy nước và chất dinh dưỡng cũng không thể di chuyển và cây ghép sẽ chết. Có thể phải vài tháng bạn mới biết cành ghép có sống hay không vì khi cành ghép được để trong môi trường có bảo vệ (tức là độ ẩm cao, nhiệt độ thấp và đủ ánh sáng) cành vẫn có thể sống trong thời gian dài như hom giâm và rất khó nói liệu gốc ghép có chết hay không vì vỏ cây không thay đổi nhiều vẻ bên ngoài.www.hoalancaycanh.com

• Cây mẹ

Như đã nêu thường không thực tế khi bổ sung thêm chất dinh dưỡng cho hom hay cành ghép sau khi đã cắt rời khỏi cây mẹ. Do vậy điều quan trọng là cây mẹ phải ở trạng thái dinh dưỡng tốt. Không chọn những cành yếu, sâu bệnh hay cành già.

Khi cây già các tế bào sinh trưởng chậm và không còn hoạt tính như các mô non (giống như người già không còn xông xáo như người trẻ). Vì vậy đối với phần lớn các cây gỗ tốt nhất là sử dụng các mô trẻ cho giâm hom cành ghép (cho dù khi cần có cành là trưởng thành như để làm vườn giống). Giống như con người khi về già tất cả các phần của cơ thể cũng già nhưng ở cây phần gần mặt đất nhất luôn là phần non và trẻ nhất.

Cây lá kim thường có lá non và lá trưởng thành rất khác nhau (xem ảnh 12). Chúng ta cũng có thể tác động tới cây để có các vật liệu trẻ về sinh lý bằng cách tỉa hay cắt ngọn tạo chồi cho cây. Phương pháp này được sử dụng nhiều đối với cây lá rộng.

• Nguyên nhân không thành công.

Hom giâm không ra rễ hay cành ghép không hợp nhất có thể do nhiều nguyên nhân. Thông thường có thể xác định được nguyên nhân thất bại và nhờ đó điều chỉnh giải quyết được vấn đề. Tuy nhiên, rất cần thiết phải theo dõi hom giâm và cây ghép một cách thường xuyên và chú ý đặc biệt tới hiện trạng của cành ghép hay lá và gốc hom cắm trong nền giâm. Nhiều vấn đề có thể được phát hiện cùng lúc trong cùng một nơi nhân giống. Phải cố gắng xác định điều gì xảy ra trước. Cần ghi nhớ sinh lý của hom giâm và cây ghép vì những kiến thức này giúp xác định tại sao hom hay cây ghép lại thành công.

 

Hết.

nguồn bài viết : CÔNG TY GIỐNG LÂM NGHIỆP TRUNG ƯƠNG
Janet McP Dick, Nguyễn Đức Tố Lưu, Nguyễn Đức Cảnh

2016-05-05